Орталық өңдеу блогы (CPU) компьютердің басқа аппараттық және бағдарламалық құралындағы пәрмендердің көпшілігін интерпретациялауға және орындауға жауапты компьютер құрамдас бөлігі болып табылады.
CPU пайдаланатын құрылғылар түрлері
Құрылғылардың барлық түрлері процессорды, соның ішінде жұмыс үстелін, ноутбукты және планшеттік компьютерлерді, смартфондарды, тіпті жалпақ экранды теледидарды пайдаланады.
Intel және AMD - жұмыс үстелі компьютерлеріне, ноутбуктерге және серверлерге арналған ең танымал екі процессор өндірушілері, ал Apple, NVIDIA және Qualcomm - үлкен смартфондар мен планшеттердің CPU өндірушілері.
Сіз процессорды, компьютерлік процессорды, микропроцессорды, орталық процессорды және «компьютердің миын» қоса алғанда, процессорды сипаттау үшін қолданылатын көптеген әртүрлі атауларды көре аласыз.
Компьютер мониторлары немесе қатты дискілер кейде өте қате түрде процессор деп аталады, бірақ бұл аппараттық құрал бөліктері мүлде басқа мақсаттарға қызмет етеді және ешбір жағдайда процессормен бірдей емес.
Процессор қалай көрінеді және ол қайда орналасқан
Заманауи процессор әдетте шағын және төртбұрышты болады, оның астыңғы жағында көптеген қысқа, дөңгелектелген, металл қосқыштары бар. Кейбір ескі процессорларда металл қосқыштардың орнына түйреуіштер бар.
Процессор тікелей аналық платадағы процессор «розеткасына» (немесе кейде «ұяға») қосылады. Орталық процессор розетканың түйреуіш жағын төмен қаратып салынған және кішкене тұтқа процессорды бекітуге көмектеседі.
Аз уақытқа жұмыс істегеннен кейін де заманауи процессорлар қатты қызып кетуі мүмкін. Бұл жылуды таратуға көмектесу үшін әрдайым дерлік жылу қабылдағыш пен желдеткішті тікелей процессордың үстіне бекіту қажет. Әдетте, олар CPU сатып алумен бірге жеткізіледі.
Басқа жетілдірілген салқындату опциялары, соның ішінде суды салқындату жинақтары мен фазалық ауыстыру қондырғылары бар.
Барлық процессорлардың төменгі жағында түйреуіштер бола бермейді, бірақ оларда түйреуіштер оңай бүгіледі. Өңдеу кезінде өте мұқият болыңыз, әсіресе оларды аналық платаға орнатқанда.
CPU сағатының жылдамдығы
Процессордың тактілік жиілігі гигагерцпен (ГГц) өлшенетін кез келген секундта өңдей алатын нұсқаулар саны болып табылады.
Мысалы, егер ол секунд сайын бір нұсқаулықты өңдей алатын болса, процессордың тактілік жиілігі 1 Гц болады. Мұны нақтырақ мысалға экстраполяциялау: 3,0 ГГц жиілігі бар процессор секунд сайын 3 миллиард нұсқауларды өңдей алады.
CPU ядролары
Кейбір құрылғылар бір ядролы процессорды пайдаланса, басқаларында екі ядролы (немесе төрт ядролы, т.б.) процессор болуы мүмкін. Қатар жұмыс істейтін екі процессор блогын іске қосу процессордың бір уақытта секунд сайын екі рет нұсқауларды басқара алатынын білдіреді, бұл өнімділікті айтарлықтай жақсартады.
Кейбір процессорлар қол жетімді әрбір физикалық ядро үшін екі ядроны виртуализациялай алады, бұл әдіс Hyper-Threading деп аталады. Виртуализациялау тек төрт ядросы бар процессордың сегіз ядросы бар сияқты жұмыс істей алатынын білдіреді, қосымша виртуалды орталық процессорлары бөлек ағындар деп аталады. Дегенмен, физикалық ядролар виртуалдыға қарағанда жақсырақ жұмыс істейді.
CPU рұқсат етсе, кейбір қолданбалар көп ағынды деп аталатын әрекетті пайдалана алады. Егер ағын компьютер процесінің бір бөлігі ретінде түсінілсе, онда бір процессордың ядросында бірнеше ағындарды пайдалану бірден көп нұсқауларды түсінуге және өңдеуге болатындығын білдіреді. Кейбір бағдарламалық құрал бұл мүмкіндікті бірнеше процессордың өзектерінде пайдалана алады, яғни одан да көп нұсқауларды бір уақытта өңдеуге болады.
Мысалы: Intel Core i3 және i5 және i7
Кейбір процессорлардың басқаларға қарағанда жылдамырақ екендігінің нақты мысалы үшін Intel өзінің процессорларын қалай жасағанын қарастырайық.
Атына қарап күдіктенетіндей Intel Core i7 чиптері i5 чиптерінен жақсырақ, i3 чиптерінен жақсырақ жұмыс істейді. Неліктен біреудің басқаларға қарағанда жақсы немесе нашар жұмыс істейтіні біршама күрделірек, бірақ түсіну оңай.
Intel Core i3 процессорлары екі ядролы процессорлар, ал i5 және i7 чиптері төрт ядролы.
Turbo Boost - i5 және i7 чиптеріндегі мүмкіндік, ол процессорға қажет болған кезде оның тактілік жиілігін 3,0 ГГц-тен 3,5 ГГц-ке дейін негізгі жылдамдықтан жоғарылатуға мүмкіндік береді. Intel Core i3 чиптерінде мұндай мүмкіндік жоқ. «K» әрпімен аяқталатын процессор үлгілерін үдетуге болады, яғни бұл қосымша тактілік жиілікті мәжбүрлеп және барлық уақытта пайдалануға болады; компьютерді неліктен үдеткіш болатыны туралы қосымша ақпарат алыңыз.
Hyper-Threading әрбір процессор өзегі үшін екі ағынды өңдеуге мүмкіндік береді. Бұл Hyper-Threading бар i3 процессорлары бір мезгілде төрт ағынды қолдайтынын білдіреді (өйткені олар екі ядролы процессорлар). Intel Core i5 процессорлары Hyper-Threading-ті қолдамайды, яғни олар да бір уақытта төрт ағынмен жұмыс істей алады. Алайда i7 процессорлары бұл технологияны қолдайды, сондықтан (төрт ядролы болғандықтан) бір уақытта 8 ағынды өңдей алады.
Үздіксіз қуат бермейтін құрылғыларға (смартфондар, планшеттер, т.б. батареядан жұмыс істейтін өнімдер) тән қуат шектеулеріне байланысты, олардың процессорлары i3, i5 немесе қарамастан i7-жұмыс үстеліндегі процессорлардан айырмашылығы олар өнімділік пен қуат тұтыну арасындағы теңгерімді табу керек.
Процессорлар туралы қосымша ақпарат
Сағат жиілігі де, процессордың ядроларының саны да бір процессордың екіншісінен «жақсы» екенін анықтайтын жалғыз фактор болып табылады. Бұл көбінесе компьютерде жұмыс істейтін бағдарламалық құрал түріне, яғни орталық процессорды пайдаланатын қолданбаларға байланысты болады.
Бір процессордың сағат жылдамдығы төмен болуы мүмкін, бірақ төрт ядролы процессор, ал екіншісінде жоғары тактілік жиілік бар, бірақ тек екі ядролы процессор. Қай орталық процессордың екіншісінен асып түсетінін шешу толығымен процессордың не үшін пайдаланылатынына байланысты.
Мысалы, бірнеше процессорлық ядролармен жақсы жұмыс істейтін процессорды қажет ететін бейне өңдеу бағдарламасы жоғары тактілік жылдамдықтары бар бір ядролы процессорға қарағанда төмен сағаттық жиіліктегі көп ядролы процессорда жақсы жұмыс істейді. Барлық бағдарламалық құрал, ойындар және т.б. тек бір немесе екі ядродан артық артықшылықтарды пайдалана алмайды, бұл кез келген қолжетімді процессордың өзектерін мүлдем пайдасыз етеді.
Процессордың басқа құрамдас бөлігі - кэш. Орталық процессордың кэші жиі қолданылатын деректерді уақытша сақтау орны сияқты. Бұл элементтер үшін жедел жадты шақырудың орнына, орталық процессор қандай деректерді пайдаланып жатқаныңызды анықтайды, оны пайдалануды жалғастырғыңыз келетінін болжайды және кэште сақтайды. Кэш жедел жадты пайдаланудан жылдамырақ, себебі ол процессордың физикалық бөлігі; көбірек кэш мұндай ақпаратты сақтау үшін көбірек орынды білдіреді.
Компьютеріңіздің 32-биттік немесе 64-биттік операциялық жүйені іске қосуы орталық процессор өңдей алатын деректер бірліктерінің өлшеміне байланысты. Көбірек жадқа 32 биттікке қарағанда 64 биттік процессормен бірден және үлкенірек бөліктерде кіруге болады, сондықтан операциялық жүйелер мен 64 биттік арнайы қолданбалар 32 биттік процессорда жұмыс істей алмайды.
Сіз компьютердің орталық процессорының мәліметтерін басқа аппараттық ақпаратпен бірге көптеген тегін жүйелік ақпарат құралдары арқылы көре аласыз.
Коммерциялық компьютерлердегі стандартты процессорлардан басқа, кванттық механика ғылымын пайдалана отырып, кванттық компьютерлер үшін кванттық процессорлар әзірленуде.
Әр аналық плата белгілі бір процессор түрлерінің ауқымын ғана қолдайды, сондықтан сатып алмас бұрын әрқашан аналық плата өндірушісімен хабарласыңыз.
ЖҚС
Процессордың температурасын қалай тексеруге болады?
Компьютеріңіздің CPU температурасын Windows компьютерінде тексеру үшін SpeedFan, Real Temp немесе CPU Термометрі сияқты тегін немесе арзан бақылау бағдарламасын пайдаланыңыз. Mac пайдаланушылары процессордың температурасын, өңдеу жүктемесін және т.б. бақылау үшін Жүйе мониторын жүктеп алуы керек.
Процессордан термиялық пастаны қалай тазартуға болады?
LGA ұяшығынан термиялық пастаны ақырын сүрту үшін изопропилді майлықты пайдаланыңыз. Түзу сызықпен сүртуді ұмытпаңыз. Қажет болса, жаңа сүрткішпен әр әрекетті қайталаңыз.
Процессорды пайдалануды қалай азайтуға болады?
Процессорды пайдалануды азайту үшін Тапсырмалар реттеушісі арқылы қажет емес процестерді өшіру арқылы орынды босатыңыз. Сондай-ақ Windows компьютеріңізді дефрагментациялауға, бір уақытта тек бір немесе екі бағдарламаны іске қосуға және қажет емес бағдарламаларды жоюға болады.
